آلانین آمینوترانسفراز (ALT) یک آنزیم داخل سلولی است که عمدتاً در کبد یافت میشود، اما در مقادیر کمتری در کلیهها، قلب، و عضلات نیز وجود دارد.
کار اصلی این آنزیم شرکت در متابولیسم آمینواسیدها است؛ بهویژه، ALT آلانین را به پیرووات و بالعکس تبدیل میکند، که در چرخه تولید انرژی نقش دارد.
از نظر کاربرد، ALT بهعنوان یک بیومارکر کلیدی برای ارزیابی سلامت کبد استفاده میشود. وقتی سلولهای کبد آسیب ببینند یا تخریب شوند (به دلیل بیماریهایی مثل هپاتیت، کبد چرب، یا سیروز)، ALT به خون نشت میکند و سطح آن در خون افزایش مییابد.
نقش ALT در بدن
کاربرد اصلی آنزیم آلانین آمینوترانسفراز (ALT) در متابولیسم آمینواسیدها و تولید انرژی است. در کبد آنزیم آلانین آمینو ترانسفراز انتقال گروه آمینو را انجام میدهد. این فرایند در تبدیل آلفا کتو گلوتارات به همراه آلانین به پیروات و گلوتامات نقش دارد.
آلانین + آلفا-کتوگلوتارات —> پیرووات + گلوتامات
در این فرایند آلانین به پیروات تبدیل شده و وارد مسیر گلوکونئوژنز شده و گلوتامات تولید شده در متابولیسم نیتروژن و دفع آمونیاک استفاده میشود. این تبدیل نقش مهمی در تنظیم انرژی و متابولیسم کربوهیدراتها و پروتئینها در بدن دارد، بهویژه در شرایطی که بدن نیاز به انرژی بیشتری دارد به همین دلیل است که این آنزیم در زمان ورزش یا فستینگ افزایش پیدا میکند.

آلانین آمینوترانسفراز (ALT) در سایر بخشهای بدن، مانند کلیهها، عضلات اسکلتی، و قلب نیز وجود دارد، اما در مقادیر کمتر نسبت به کبد. نقش اصلی آن در این بافتها مشابه کبد است و شامل تنظیم متابولیسم انرژی و آمینواسیدها میشود.
وظایف ALT در سایر بخشهای بدن:
- کلیهها:
- شرکت در متابولیسم آمینواسیدها برای دفع مواد زائد (مانند آمونیاک) از طریق ادرار.
- تأمین پیرووات برای مسیرهای انرژی محلی.
- عضلات اسکلتی:
- تنظیم تعادل انرژی در حین فعالیت بدنی.
- تبدیل آلانین به پیرووات برای تولید انرژی از طریق گلیکولیز.
- قلب:
- تولید پیرووات برای تأمین انرژی قلب که به طور عمده از گلوکز و اسیدهای چرب استفاده میکند.
به طور کلی، ALT در این بافتها به تنظیم تعادل انرژی و متابولیسم پروتئین کمک میکند، اما نقش آن نسبت به کبد کمرنگتر است و بیشتر در پاسخ به نیازهای موضعی انرژی فعال میشود.
کاربرد واکنش آلانین آمینو ترانسفراز چیست ؟
اتصال آلفا-کتوگلوتارات به گروه آمینو (آمیناسیون) که توسط آنزیمی مانند آلانین آمینوترانسفراز (ALT) انجام میشود، تأثیرات و نقشهای مختلفی در متابولیسم هر بافت دارد. این واکنش بخش مهمی از چرخههای متابولیکی مانند چرخه کربس و چرخه اوره است و در تنظیم انرژی و متابولیسم نیتروژن مؤثر است.
نقش آلفا-کتوگلوتارات در اتصال به آمینو:
- تأمین گلوتامات:
- واکنش آلفا-کتوگلوتارات با آلانین، گلوتامات تولید میکند.
- گلوتامات یک مولکول کلیدی است که:
- در سنتز سایر آمینواسیدها استفاده میشود.
- بهعنوان پیشساز برای سنتز گلوتامین عمل میکند، که برای تعادل اسید-باز و حذف آمونیاک مهم است.
- چرخه نیتروژن و دفع آمونیاک:
- گلوتامات بهعنوان ناقل آمونیاک به چرخه اوره در کبد عمل میکند.
- در بافتهایی مانند عضله، آلانین از گلوتامات تولید میشود و از طریق خون به کبد منتقل میشود تا در آنجا آمونیاک آزاد و دفع شود.
- تأمین انرژی:
- آلفا-کتوگلوتارات یک متابولیت کلیدی در چرخه کربس است.
- اتصال گروه آمینو و تبدیل به گلوتامات باعث حفظ تعادل بین نیازهای متابولیسم آمینواسیدها و تأمین انرژی از طریق چرخه کربس میشود.
- تعادل متابولیک در بافتهای مختلف:
- کبد: عمدهترین محل پردازش نیتروژن. آلفا-کتوگلوتارات در تولید گلوتامات و گلوتامین برای دفع نیتروژن نقش کلیدی دارد.
- عضلات: کمک به تولید آلانین برای انتقال نیتروژن اضافی به کبد.
- کلیهها: نقش در دفع نیتروژن و تولید گلوتامین برای حفظ تعادل اسید-باز.
- مغز: گلوتامات بهعنوان یک انتقالدهنده عصبی مهم عمل میکند، که در عملکرد سیستم عصبی نقش دارد.
تأثیر کلی:
واکنش آلفا-کتوگلوتارات و آمینو در هر بافت، متابولیسم نیتروژن و تنظیم انرژی را متعادل میکند. این فرآیند برای دفع مواد زائد، تأمین انرژی موضعی، و حفظ هموستاز متابولیکی بدن حیاتی است.

دلیل اهمیت ALT به عنوان یک بیومارکر
آلانین آمینوترانسفراز (ALT) بهعنوان یک بیومارکر کبدی اهمیت ویژهای دارد زیرا عمدتاً در سلولهای کبد متمرکز است و سطح آن در خون بهطور مستقیم با سلامت کبد مرتبط است. این آنزیم در شرایط عادی به مقدار کمی در خون یافت میشود، اما در صورت آسیب یا تخریب سلولهای کبدی، مقدار زیادی از ALT به خون نشت میکند. این ویژگی باعث میشود ALT یکی از حساسترین نشانگرهای آسیب کبدی باشد و بتواند بیماریهای کبدی مانند هپاتیت، کبد چرب، یا سیروز را حتی قبل از بروز علائم آشکار شناسایی کند. همچنین، آزمایش ALT ساده، سریع و غیرتهاجمی است، که آن را به ابزاری کارآمد و رایج برای ارزیابی سلامت کبد تبدیل کرده است.
آنچه ALT را در میان هزاران آنزیم کبدی برجسته میکند، نقش اختصاصی آن در متابولیسم آلانین و تأثیر مستقیم آسیب سلولهای کبدی بر سطح آن در خون است. برخلاف آنزیمهایی که در چندین بافت دیگر بدن یافت میشوند، ALT بیشتر در کبد متمرکز است و افزایش سطح آن در خون معمولاً نشاندهنده مشکلات کبدی است، نه شرایط دیگر. این ویژگی خاص باعث میشود ALT نسبت به بسیاری از آنزیمهای دیگر کبدی، مانند آسپارتات آمینوترانسفراز (AST)، دقت بیشتری در ارزیابی سلامت کبد داشته باشد، زیرا AST علاوه بر کبد در قلب و عضلات نیز یافت میشود. به همین دلیل، ALT بهعنوان یک بیومارکر اصلی و دقیق در تشخیص و پایش بیماریهای کبدی انتخاب شده است.
تغییرات مقدار ALT در بدن
تغییر مقدار ALT معمولاً نشاندهنده وجود مشکلاتی در بدن، بهویژه در کبد، است. مقدار ALT در خون در حالت طبیعی پایین است، اما افزایش یا کاهش آن میتواند به دلایل زیر رخ دهد:
افزایش ALT (Elevated ALT):
این وضعیت معمولاً نشاندهنده آسیب یا بیماری کبدی است، زیرا ALT بهدنبال تخریب سلولهای کبدی به خون نشت میکند. البته دقت داشته باشید که تغییرات ALT به تنهایی تشخیص قطعی نمیدهند و نیاز به بررسیهای بیشتر (مانند تاریخچه پزشکی، معاینه فیزیکی و آزمایشهای مکمل) دارند. افزایش ALT اغلب با آسیب کبدی همراه است، اما عوامل دیگری مانند ورزش، داروها یا بیماریهای عضلانی نیز میتوانند نقش داشته باشند. همینطور تغییرات ALT را به همراه سایر آنزیم های کبدی مورد ارزیابی قرار میدهند.
- بیماریهای کبدی:
- هپاتیت ویروسی (حاد یا مزمن)
- کبد چرب (الکلی یا غیرالکلی)
- سیروز (تخریب و زخم بافت کبد)
- سرطان کبد
- اختلالات متابولیک:
- چاقی، دیابت نوع 2، و سندرم متابولیک.
- مصرف الکل یا داروها:
- مصرف بیش از حد الکل یا داروهایی که به کبد آسیب میزنند (مانند استامینوفن، برخی آنتیبیوتیکها، یا داروهای شیمیدرمانی).
- آسیبهای دیگر:
- آسیب عضلانی یا حمله قلبی.
- فعالیت بدنی شدید (افزایش موقتی ALT).
کاهش ALT (Low ALT):
کاهش ALT بهندرت نگرانکننده است، اما ممکن است به دلایل زیر رخ دهد:
- کمبود ویتامین B6:
- این ویتامین برای فعالیت آنزیم ALT ضروری است.
- بیماریهای مزمن:
- بیماریهای کلیوی یا نارسایی کلیه مزمن.
- کاهش توده عضلانی در سالمندان.
- کاهش فعالیت متابولیکی کبد:
- در مراحل پیشرفته آسیب کبدی، ممکن است سلولهای کبدی دیگر نتوانند ALT تولید کنند.

تغییرات ALT در کبد چرب
در کبد چرب (هم الکلی و هم غیرالکلی)، تغییرات مقدار ALT معمولاً به دلیل التهاب و آسیب سلولی در کبد رخ میدهد. این آسیب باعث نشت ALT از سلولهای کبدی به جریان خون میشود.
ویژگیهای تغییر ALT در کبد چرب:
- افزایش ALT:
- در مراحل اولیه کبد چرب (استئاتوز) یا التهاب کبدی ناشی از تجمع چربی (استئاتوهپاتیت)، سطح ALT در خون افزایش مییابد.
- معمولاً ALT بیشتر از حد نرمال (7-56 U/L) است، اما اغلب افزایش آن خفیف تا متوسط است.
- نسبت ALT/AST در کبد چرب غیرالکلی معمولاً بیشتر از 1 است، بهویژه در استئاتوهپاتیت غیرالکلی (NASH).
- مراحل پیشرفته:
- در مراحل پیشرفتهتر، مانند سیروز ناشی از کبد چرب، سطح ALT ممکن است کاهش یابد. این به دلیل تخریب گسترده سلولهای کبدی و کاهش توانایی کبد برای تولید و آزادسازی ALT است.
نکات مهم در تفسیر ALT در کبد چرب:
- افزایش ALT به تنهایی برای تشخیص کبد چرب کافی نیست و باید با سایر آزمایشها (مانند AST، GGT، و فیبروتست) و روشهای تصویربرداری (مانند سونوگرافی) ترکیب شود.
- سطح ALT میتواند به عوامل دیگری مانند وزن، فعالیت بدنی، مصرف الکل، و داروها نیز وابسته باشد.
- در بیماران مبتلا به کبد چرب، تغییرات ALT میتواند شاخصی برای شدت التهاب یا پیشرفت بیماری باشد.
مقادیر نرمال ALT در افراد
مقدار نرمال آنزیم ALT در مردان بین 7 تا 55 یونیت در لیتر و در زنان 7 تا 45 یونیت در لیتر است. این مقدار برای افراد از 1 سال به بالا است و در سنین کمتر از 1 سال مقدار مجازی برای این آنزیم تعریف نشده است.