مارکر CD117 (c-Kit): شناسایی پیش‌سازهای خونی و نقش در تومورهای استرومایی
CD117، که با نام c-Kit نیز شناخته می‌شود، یک گیرنده تیروزین کیناز است که در بسیاری از سلول‌های پیش‌ساز خونی، سلول‌های بنیادی، و برخی سلول‌های توموری بیان می‌شود. این مارکر نقش مهمی در تنظیم رشد، تکثیر، و بقا سلولی دارد.
ویژگی‌های مولکولی و عملکرد
CD117 یک گیرنده سطحی است که با اتصال به لیگاند خود، عامل رشد سلول‌های بنیادی (SCF)، مسیرهای سیگنال‌دهی متعددی را فعال می‌کند:
- حفظ سلول‌های بنیادی: CD117 در تنظیم خودنوزایی و بقای سلول‌های بنیادی نقش دارد.
- تکثیر پیش‌سازهای خونی: این مارکر در رشد و تمایز سلول‌های پیش‌ساز میلوئیدی و لنفوئیدی نقش کلیدی دارد.
- رشد تومور: CD117 در برخی تومورهای بدخیم، به‌ویژه تومورهای استرومایی دستگاه گوارش (GIST)، بیان می‌شود و به تکثیر و بقای سلول‌های توموری کمک می‌کند.
نقش در تشخیص
تومورهای استرومایی دستگاه گوارش (GIST)
CD117 یکی از مارکرهای تشخیصی اصلی برای GIST است. بیان مثبت این مارکر در 85-90% موارد GIST مشاهده می‌شود و به افتراق این تومورها از سایر تومورهای بافت نرم کمک می‌کند. بررسی CD117 در ترکیب با سایر مارکرها مانند DOG1، به تشخیص دقیق‌تر این بیماری کمک می‌کند.
لوسمی میلوئید حاد (AML)
CD117 به‌عنوان یک مارکر در شناسایی و طبقه‌بندی سلول‌های لوکمیایی در AML استفاده می‌شود. بیان این مارکر در سلول‌های بدخیم میلوئیدی، به همراه سایر مارکرها مانند CD13، CD33، و MPO، به افتراق زیرگروه‌های AML کمک می‌کند.
ماستوسیتوز
در بیماری‌های مرتبط با تکثیر غیرطبیعی ماست‌سل‌ها، مانند ماستوسیتوز سیستمیک، بیان بالای CD117 در ماست‌سل‌ها مشاهده می‌شود و به تشخیص این بیماری کمک می‌کند.
اختلالات خونی و بنیادی
CD117 به شناسایی پیش‌سازهای خونی و سلول‌های بنیادی در مغز استخوان کمک می‌کند و در تحقیقات مرتبط با پیوند مغز استخوان و اختلالات خونی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
کاربردهای درمانی و تحقیقاتی
هدف در درمان سرطان
CD117 یکی از اهداف اصلی در درمان‌های هدفمند برای GIST است. داروی Imatinib (Gleevec)، یک مهارکننده تیروزین کیناز، به‌طور خاص CD117 را هدف قرار می‌دهد و تکثیر سلول‌های توموری را مهار می‌کند. این درمان در بیماران مبتلا به GIST انقلابی در مدیریت بیماری ایجاد کرده است.
کاربرد در سلول‌درمانی
CD117 به‌عنوان یک مارکر برای شناسایی و جداسازی سلول‌های بنیادی خون‌ساز در پیوند مغز استخوان استفاده می‌شود. این مارکر در تحقیقات مرتبط با تکثیر و تمایز سلول‌های بنیادی نیز نقش دارد.
مطالعه تکامل سلولی
CD117 در مطالعات مرتبط با رشد و تکامل سلول‌های خونی و بررسی اختلالات مرتبط با تکثیر غیرطبیعی سلول‌ها، به‌ویژه در لوسمی‌ها و ماستوسیتوز، مورد استفاده قرار می‌گیرد.
محدودیت‌ها
- بیان در سلول‌های توموری و طبیعی: CD117 در سلول‌های بنیادی طبیعی و سلول‌های بدخیم بیان می‌شود، که ممکن است تشخیص و طراحی درمان را پیچیده کند.
- مقاومت به درمان: برخی جهش‌ها در ژن CD117 ممکن است منجر به مقاومت سلول‌های توموری به مهارکننده‌های تیروزین کیناز شوند.
جمع‌بندی
CD117 به‌عنوان یک مارکر کلیدی در شناسایی پیش‌سازهای خونی، تومورهای استرومایی دستگاه گوارش، و اختلالات مرتبط با تکثیر سلولی، نقش حیاتی در تشخیص و درمان بیماری‌های مرتبط دارد. استفاده از این مارکر در طراحی درمان‌های هدفمند و مطالعه تکامل سلولی، امکانات جدیدی برای مدیریت بیماری‌های پیچیده فراهم کرده است.
