کم‌خونی آپلاستیک (Aplastic Anemia) یک اختلال خونی نادر و جدی است که در آن مغز استخوان قادر به تولید کافی سلول‌های خونی جدید نیست. این وضعیت به کمبود تمام انواع سلول‌های خونی از جمله گلبول‌های قرمز، گلبول‌های سفید و پلاکت‌ها منجر می‌شود.
علل کم‌خونی آپلاستیک
علل کم‌خونی آپلاستیک می‌توانند به دو دسته اصلی تقسیم شوند:
- علل اکتسابی:
- قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی: مانند بنزن، سموم حشره‌کش، و مواد شیمیایی صنعتی.
- داروها: برخی داروها مانند داروهای شیمی‌درمانی، آنتی‌بیوتیک‌های خاص، و داروهای ضدالتهابی می‌توانند به مغز استخوان آسیب برسانند.
- عفونت‌ها: برخی عفونت‌های ویروسی مانند هپاتیت، ویروس اپشتین بار، و ویروس HIV ممکن است منجر به کم‌خونی آپلاستیک شوند.
- پرتودرمانی: قرار گرفتن در معرض مقادیر بالای تشعشعات می‌تواند باعث آسیب به مغز استخوان شود.
- علل ژنتیکی (کم‌خونی آپلاستیک مادرزادی):
- آنمی فانکونی: نوعی اختلال ژنتیکی نادر که می‌تواند منجر به کم‌خونی آپلاستیک شود.
- نقص‌های مادرزادی در مغز استخوان: برخی از اختلالات ژنتیکی که باعث نقص در عملکرد طبیعی مغز استخوان می‌شوند.
علائم کم‌خونی آپلاستیک
علائم این بیماری معمولاً به دلیل کاهش تعداد سلول‌های خونی مختلف بروز می‌کند و ممکن است شامل:
- خستگی شدید و ضعف (به دلیل کم‌خونی)
- عفونت‌های مکرر و تب (به دلیل کاهش گلبول‌های سفید)
- خونریزی‌های غیرطبیعی (مانند خونریزی از بینی، لثه‌ها، یا کبودی‌های سریع) (به دلیل کاهش پلاکت‌ها)
- تنگی نفس و سرگیجه
تشخیص کم‌خونی آپلاستیک
تشخیص کم‌خونی آپلاستیک از طریق چندین آزمایش انجام می‌شود:
- آزمایش کامل خون (CBC): نشان‌دهنده کاهش تعداد گلبول‌های قرمز، گلبول‌های سفید، و پلاکت‌ها.
- بیوپسی مغز استخوان: نمونه‌برداری از مغز استخوان نشان می‌دهد که مغز استخوان هیپوپلاستیک یا تقریباً خالی از سلول‌های خونی است.
- آزمایشات برای شناسایی علل زمینه‌ای: مانند بررسی‌ها برای عفونت‌ها، قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی، یا نقص‌های ژنتیکی.
درمان کم‌خونی آپلاستیک
درمان کم‌خونی آپلاستیک بستگی به شدت بیماری و علت زمینه‌ای دارد و ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- انتقال خون: برای افزایش تعداد گلبول‌های قرمز و پلاکت‌ها.
- داروهای سرکوب‌کننده ایمنی: مانند آنتی‌تی‌لایموگلوبین (ATG) و سیکلوسپورین، برای مهار حمله سیستم ایمنی به مغز استخوان.
- پیوند مغز استخوان یا سلول‌های بنیادی: در موارد شدید، پیوند مغز استخوان از یک دهنده سازگار ممکن است بهترین گزینه درمانی باشد.
- درمان‌های حمایتی: شامل مراقبت از عفونت‌ها و مدیریت خونریزی‌ها.
کم‌خونی آپلاستیک یک وضعیت بحرانی است که نیاز به مراقبت پزشکی فوری دارد. بدون درمان مناسب، این بیماری می‌تواند به عوارض جدی و مرگ منجر شود.
