افتادگی پلک که به آن پتوز (Ptosis) نیز گفته میشود، وضعیتی است که در آن پلک بالا به طور غیرطبیعی پایین می‌آید و بخشی از مردمک یا چشم را می‌پوشاند. این مشکل می‌تواند یک یا هر دو چشم را تحت تأثیر قرار دهد و از خفیف تا شدید متغیر باشد. در موارد شدید، افتادگی پلک ممکن است دید فرد را محدود کند.
افتادگی پلک می‌تواند علل مختلفی داشته باشد، از جمله:
- افتادگی پلک مادرزادی: برخی از افراد از بدو تولد به دلیل ضعف عضله‌ی بالابرنده پلک دچار پتوز هستند.
- پیری: با افزایش سن، عضله‌ی بالابرنده پلک (عضله لواتور) ضعیف میشود و این امر ممکن است منجر به افتادگی پلک شود.
- آسیب یا جراحی قبلی: آسیب‌های قبلی به پلک یا جراحی‌های چشمی مانند جراحی آب مروارید ممکن است باعث پتوز شوند.
- بیماری‌های عصبی یا عضلانی: بیماری‌هایی مانند میاستنی گراویس (myasthenia gravis) یا سندرم هورنر (Horner’s syndrome) که سیستم عصبی یا عضلانی را تحت تأثیر قرار می‌دهند، می‌توانند علت پتوز باشند.
- تومورها یا توده‌های پلکی: در موارد نادر، وجود تومور یا توده‌ای در ناحیه پلک می‌تواند باعث افتادگی آن شود.
درمان‌های افتادگی پلک
درمان افتادگی پلک بستگی به شدت آن، علت اصلی و تأثیر آن بر روی دید دارد. اگر افتادگی پلک دید را محدود کند یا ظاهر فرد را به شدت تغییر دهد، درمان لازم است. روش‌های درمانی شامل موارد زیر است:
- درمان غیرجراحی:
- عینک‌های تخصصی: در برخی موارد می‌توان از عینک‌های دارای یک قسمت نگهدارنده پلک استفاده کرد که به پلک کمک می‌کند در جای خود باقی بماند.
- جراحی (پتوزکتومی یا جراحی پلک):
- لیفت پلک (Blepharoplasty): اگر عضله‌ی بالابرنده پلک ضعیف شده باشد، جراحی برای تقویت یا کوتاه کردن این عضله انجام میشود تا پلک به وضعیت طبیعی بازگردد. این جراحی زمانی لازم است که پتوز باعث محدودیت دید شود یا ظاهر فرد به‌شدت تغییر کند.
- تعلیق پیشانی: در موارد شدید، به‌ویژه زمانی که عضله لواتور بسیار ضعیف است، از جراحی تعلیق پیشانی استفاده میشود تا پلک به وسیله عضلات پیشانی بالا کشیده شود.
چه زمانی عمل افتادگی پلک انجام میشود ؟
عمل جراحی افتادگی پلک زمانی ضرورت پیدا می‌کند که:
- افتادگی پلک باعث محدودیت دید شود.
- فرد از نظر زیبایی از وضعیت پلک ناراضی باشد.
- دلایل پزشکی جدی مانند توده‌های پلکی یا مشکلات عصبی وجود داشته باشد.
- افتادگی پلک به دلیل یک بیماری سیستمیک مانند میاستنی گراویس تشخیص داده شده و نیاز به مداخله بیشتر باشد.
چکاپ‌ها و آزمایشات قبل از عمل افتادگی پلک
قبل از انجام عمل جراحی برای اصلاح افتادگی پلک (پتوزکتومی)، چندین آزمایش و بررسی پزشکی ضروری است تا اطمینان حاصل شود که بیمار برای جراحی آماده است و ریسک‌های مرتبط با جراحی به حداقل می‌رسند.
1. آزمایش‌های خون
- آزمایش شمارش کامل خون (CBC): این آزمایش برای بررسی تعداد سلول‌های خونی (گلبول‌های قرمز، گلبول‌های سفید، و پلاکت‌ها) انجام میشود. این آزمایش کمک می‌کند تا وضعیت سلامت عمومی بیمار ارزیابی شده و اطمینان حاصل شود که مشکلی مانند عفونت یا کم‌خونی وجود ندارد.
- آزمایش زمان پروترومبین (PT) و زمان ترومبوپلاستین نسبی (PTT): این آزمایش‌ها برای ارزیابی توانایی خون در لخته شدن انجام می‌شوند. جراحی‌های پلک به دلیل نزدیکی به رگ‌های خونی حساس، ممکن است خطر خونریزی داشته باشند. بنابراین بررسی وضعیت انعقادی بیمار پیش از جراحی بسیار مهم است.
- آزمایش قند خون (Fasting Blood Sugar): برای بیماران مبتلا به دیابت یا بیمارانی که در معرض خطر دیابت قرار دارند، بررسی سطح قند خون ضروری است. دیابت کنترل نشده می‌تواند باعث مشکلات بهبودی پس از جراحی شود.
- آزمایش عملکرد کلیه و کبد: بررسی عملکرد کلیه و کبد برای اطمینان از توانایی بدن در دفع مواد دارویی و تجزیه داروهای بی‌حسی مورد استفاده در جراحی انجام میشود.
2. الکتروکاردیوگرام (EKG)
در بیماران مسن یا بیمارانی که سابقه مشکلات قلبی دارند، ممکن است انجام EKG برای ارزیابی عملکرد قلب پیش از جراحی توصیه شود. این آزمایش برای اطمینان از اینکه قلب و سیستم گردش خون بیمار برای بیهوشی و جراحی مناسب هستند، انجام میشود.
3. بررسی وضعیت داروهای مصرفی و آلرژی‌ها
پزشک جراح باید از داروهایی که بیمار مصرف می‌کند مطلع باشد، به‌ویژه اگر بیمار داروهای رقیق‌کننده خون (مثل آسپرین یا وارفارین) مصرف می‌کند. این داروها باید مدتی قبل از جراحی قطع شوند تا خطر خونریزی کاهش یابد. همچنین، اطلاع‌رسانی در مورد هرگونه آلرژی به داروها، به‌ویژه داروهای بی‌حسی و آنتی‌بیوتیک‌ها، ضروری است.
4. آزمایش‌های چشم‌پزشکی تخصصی
- اندازه‌گیری فشار داخل چشم (Tonometry): بررسی فشار داخل چشم برای اطمینان از عدم وجود گلوکوم یا سایر مشکلات چشمی ضروری است. در بیمارانی که فشار چشم بالا دارند، ممکن است جراحی نیاز به ملاحظات ویژه داشته باشد.
- بررسی ته چشم (Fundoscopy): برای اطمینان از سلامت شبکیه و سایر بخش‌های داخلی چشم، بررسی ته چشم انجام میشود. اگر مشکلاتی مانند رتینوپاتی یا جداشدگی شبکیه وجود داشته باشد، ممکن است نیاز به درمان جداگانه قبل از جراحی پلک باشد.
5. آزمایش‌های مرتبط با سلامت عمومی
- اندازه‌گیری فشار خون: بیماران با فشار خون بالا در معرض خطر بیشتری برای خونریزی در حین یا بعد از جراحی هستند. بنابراین، کنترل فشار خون قبل از جراحی اهمیت بالایی دارد.
- آزمایش ادرار: برای شناسایی عفونت‌های احتمالی یا مشکلات کلیوی، آزمایش ادرار ممکن است انجام شود. عفونت‌های ادراری یا دیگر مشکلات سلامتی می‌توانند روند جراحی یا بهبودی را تحت تأثیر قرار دهند.
نتیجه‌گیری
جراحی افتادگی پلک (پتوز) یک روش رایج است که به دلایل زیبایی و گاهی عملکردی انجام میشود. قبل از جراحی، لازم است که بیمار تحت چندین آزمایش و بررسی قرار گیرد تا وضعیت سلامت عمومی و چشمی او ارزیابی شود و خطرات جراحی کاهش یابد. انجام آزمایش‌های خون، الکتروکاردیوگرام، بررسی داروهای مصرفی و آزمایش‌های تخصصی چشم‌پزشکی از جمله اقدامات ضروری پیش از عمل جراحی افتادگی پلک هستند.
