آزمایش هموسیستئین (Homocysteine Test) برای اندازه‌گیری سطح یک اسیدآمینه به نام هموسیستئین در خون انجام می‌شود. هموسیستئین به‌طور طبیعی در بدن از تجزیه‌ی اسیدآمینه‌ی متیونین (Methionine) ایجاد می‌شود که از منابع پروتئینی مانند گوشت و لبنیات وارد بدن می‌شود. در شرایط طبیعی، بدن با کمک ویتامین‌های B6، B12 و فولات (B9) این ماده را به ترکیبات بی‌ضرر تبدیل می‌کند. وقتی این مسیر متابولیکی دچار اختلال شود، هموسیستئین در خون تجمع پیدا می‌کند و سطح آن افزایش می‌یابد.
علت افزایش هموسیستئین در بدن
افزایش هموسیستئین (هایپرهموسیستئینمی) معمولاً در نتیجه‌ی یکی از موارد زیر رخ می‌دهد:
- کمبود ویتامین‌های B6، B12 یا فولات که برای تجزیه هموسیستئین ضروری‌اند.
- اختلالات ژنتیکی در متابولیسم متیونین، مانند جهش ژن MTHFR که باعث کاهش تبدیل هموسیستئین به متیونین یا سیستئین می‌شود.
- بیماری‌های کلیوی که باعث تجمع ترکیبات نیتروژنی از جمله هموسیستئین در خون می‌شوند.
- استعمال سیگار، مصرف زیاد قهوه یا الکل، چاقی و کم‌تحرکی که می‌توانند سطح هموسیستئین را افزایش دهند.
- مصرف برخی داروها مانند متوترکسات، فنی‌توئین یا کاربامازپین که با متابولیسم فولات تداخل دارند.
عوارض افزایش هموسیستئین
هموسیستئین بالا به دیواره‌ی رگ‌های خونی آسیب می‌زند و فرآیند التهاب و تشکیل پلاک‌های چربی را تسریع می‌کند. نتیجه‌ی این آسیب‌ها می‌تواند بسیار جدی باشد، از جمله:
- افزایش خطر سکته قلبی و مغزی حتی در افراد بدون چربی خون بالا.
- افزایش احتمال ترومبوز (لخته‌ی خون) در وریدها یا شریان‌ها.
- اختلال در جریان خون جفت در دوران بارداری که می‌تواند باعث سقط جنین یا پره‌اکلامپسی شود.
- افزایش احتمال زوال عقل و آلزایمر در افراد مسن به دلیل آسیب مزمن به عروق مغز.
چه زمانی باید آزمایش هموسیستئین انجام شود؟
پزشک معمولاً در شرایط زیر این آزمایش را تجویز می‌کند:
- زمانی که فرد در سن پایین دچار سکته قلبی یا مغزی شده و علت واضحی مانند چربی بالا یا دیابت وجود ندارد.
- در صورت سابقه خانوادگی بیماری‌های قلبی زودرس یا لخته‌های غیرطبیعی.
- هنگامی که نتایج آزمایش‌های معمول (چربی، قند، فشار خون) طبیعی‌اند، اما هنوز خطر عروقی بالاست.
- در زنان با سابقه‌ی سقط مکرر یا پره‌اکلامپسی برای بررسی علت‌های انعقادی و متابولیکی.
- در بیماران مبتلا به کم‌خونی مگالوبلاستیک که ممکن است ناشی از کمبود ویتامین B12 یا فولات باشد.
- برای پایش درمان با مکمل‌های ویتامینی در افرادی که قبلاً هموسیستئین بالا داشته‌اند.
در نهایت، باید دانست که افزایش هموسیستئین یک هشدار زودرس از اختلالات قلبی–عروقی آینده است. این آزمایش ساده می‌تواند در کنار بررسی فاکتورهای ژنتیکی و تغذیه‌ای، به پیشگیری از سکته‌ها، ترومبوزها و بسیاری از مرگ‌های ناگهانی کمک کند.
