آلرژی به زهر حشرات (insect venom allergy) یکی از انواع آلرژیهای شدید است که میتواند پس از نیش یا گزیدگی برخی از حشرات مانند زنبورها، زنبور عسل، مورچههای آتشین و برخی از حشرات دیگر رخ دهد. زهر این حشرات حاوی پروتئینها و مواد خاصی است که در برخی افراد، سیستم ایمنی را تحریک میکند و واکنش آلرژیک ایجاد میشود. این نوع آلرژی میتواند از واکنشهای خفیف تا واکنشهای شدید و حتی خطرناک (شوک آنافیلاکسی) متغیر باشد.
آزمایش آلرژی به روش الکس یکی از جدیدترین روش های بررسی آلرژی است. در این روش در یک آزمایش خون 200 تا 300 ماده آلرژی زا مورد بررسی قرار گرفته و نوع ماده آلرژی زایی که فرد به آن حساسیت دارد مشخص میشود. این روش یکی از جدیدترین و کارآمدترین روش های آزمایش آلرژی است که توسط آزمایشگاه چکاپ ارائه میشود.
چگونه آلرژی به زهر حشرات بروز میکند؟
هنگامی که یک فرد دچار نیش یا گزیدگی حشرهای مانند زنبور عسل یا زنبور معمولی میشود، زهر وارد بدن او میشود. در بدن افرادی که به این زهر حساسیت دارند، سیستم ایمنی بدن بهاشتباه این زهر را بهعنوان یک ماده خطرناک شناسایی میکند و با تولید آنتیبادیهای خاص به نام ایمونوگلوبولین E (IgE) به آن پاسخ میدهد.
مراحل بروز واکنش آلرژیک:
- حساسسازی اولیه: در تماس اولیه با زهر، بدن فرد شروع به تولید آنتیبادیهای IgE علیه زهر میکند. این آنتیبادیها به سلولهای خاصی به نام ماستسل (mast cells) و بازوفیلها متصل میشوند. در این مرحله ممکن است فرد هیچ علائمی نداشته باشد، اما بدن او نسبت به زهر حساس شده است.
- واکنش آلرژیک: در تماس بعدی با زهر، آنتیبادیهای IgE فعال میشوند و منجر به آزاد شدن مواد شیمیایی مانند هیستامین از ماستسلها و بازوفیلها میشوند. هیستامین باعث بروز علائم آلرژیک در فرد میشود.
علائم آلرژی به زهر حشرات
علائم آلرژی به زهر حشرات به سه دسته اصلی تقسیم میشوند:
- واکنشهای موضعی خفیف:
- قرمزی، تورم و درد در محل نیش یا گزیدگی.
- خارش و سوزش در محل نیش. این نوع واکنشها رایج بوده و معمولا خطرناک نیستند و طی چند ساعت تا چند روز از بین میروند.
- واکنشهای موضعی بزرگ (large local reactions):
- تورم شدید در ناحیهای بزرگتر اطراف محل نیش، که ممکن است حتی به نواحی مجاور گسترش یابد (برای مثال تورم یک بازو به دلیل نیش زنبور).
- این واکنشها ممکن است تا چند روز طول بکشند و اغلب با درد و التهاب همراه هستند، اما همچنان بهندرت تهدیدکننده زندگی هستند.
- واکنشهای سیستمیک (سیستمی):
- این واکنشها شدیدتر هستند و ممکن است سیستم ایمنی کل بدن را تحت تاثیر قرار دهند. این نوع واکنشها میتوانند به شکل شوک آنافیلاکسی بروز کنند که بسیار خطرناک است.
- علائم آنافیلاکسی:
- تورم لبها، زبان و گلو.
- مشکل در تنفس یا تنگی نفس.
- ضربان قلب سریع یا نامنظم.
- سرگیجه یا غش کردن.
- کهیر یا بثورات پوستی.
- حالت تهوع، استفراغ یا اسهال.
- افت فشار خون.
عوامل خطر برای آلرژی به زهر حشرات
- سابقه آلرژی یا آنافیلاکسی: افرادی که قبلا دچار واکنش شدید به زهر شدهاند، در خطر بیشتری برای واکنشهای بعدی قرار دارند.
- سابقه خانوادگی: افرادی که در خانوادهشان آلرژی به زهر وجود دارد، ممکن است بیشتر مستعد این نوع آلرژی باشند.
- تماس مکرر: کسانی که بهطور مکرر با این حشرات در تماس هستند (مانند کشاورزان، باغبانها و زنبورداران) بیشتر در معرض خطر قرار دارند.
تشخیص
روش های قدیمی تشخیص آلرژی به زهر حشرات شامل آزمایش پوست یا آزمایش های تک آنتی بادی ها از خون است.
- آزمایش پوستی (skin test): مقادیر کمی از زهر حشرات به پوست تزریق میشود تا بررسی شود آیا واکنش آلرژیک رخ میدهد یا خیر.
- آزمایش خون (RAST): میزان آنتیبادی IgE ویژه زهر حشرات در خون اندازهگیری میشود.
اما امروزه روش جدیدتری به نام تست الکس ارائه شده که در خون فرد کلیه آنتی بادی های ممکن برای آلرژی زاها رو بررسی میکند. در این روش 200 تا 300 آنتی بادی مورد ارزیابی قرار گرفته و آلرژی به هریک از این مواد آلرژی زا مورد ارزیابی قرار میگیرد.
درمان آلرژی به زهر حشرات
- درمان اورژانسی: در صورتی که واکنش آنافیلاکسی رخ دهد، درمان فوری با اپینفرین (اپیپِن) ضروری است. این دارو میتواند واکنشهای آلرژیک را مهار کند و جان بیمار را نجات دهد.
- درمان پیشگیرانه: افرادی که در معرض خطر واکنشهای شدید هستند، ممکن است نیاز به درمان پیشگیرانه داشته باشند:
- ایمونوتراپی (واکسن آلرژی): در این روش، مقدار کمی از زهر حشرات به تدریج به فرد تزریق میشود تا سیستم ایمنی بدن به آن عادت کرده و حساسیت خود را از دست دهد. این درمان میتواند طی چند سال انجام شود و در برخی افراد خطر واکنشهای آلرژیک بعدی را بهشدت کاهش میدهد.
- داروهای ضد هیستامین و کورتیکواستروئیدها: این داروها میتوانند به کاهش علائم موضعی و سیستمیک کمک کنند.
پیشگیری
- پرهیز از قرار گرفتن در معرض حشرات نیشزننده.
- استفاده از لباسهای محافظ در طبیعت.
- اجتناب از استفاده از عطرها و محصولات معطر که ممکن است حشرات را جذب کنند.
- همیشه داشتن اپیپِن برای افراد مستعد به آلرژی.
با توجه به شدت و خطرات مرتبط با آلرژی به زهر حشرات، مشاوره با پزشک و انجام اقدامات پیشگیرانه برای افرادی که در معرض این آلرژی قرار دارند، بسیار مهم است.