در سال‌های اخیر، دیابت دیگر فقط یک بیماری بزرگسالان نیست؛ کودکان نیز به‌طور فزاینده‌ای در معرض ابتلا به انواع مختلف دیابت، به‌ویژه دیابت نوع ۱ قرار گرفته‌اند. این بیماری زمانی رخ می‌دهد که بدن توانایی تولید یا استفاده‌ی مؤثر از انسولین را از دست می‌دهد، و در صورت عدم تشخیص به‌موقع می‌تواند باعث افت انرژی، کاهش وزن، بی‌آبی شدید و حتی بستری شدن کودک شود. تشخیص زودهنگام از طریق یک آزمایش ساده قند خون می‌تواند از بروز بسیاری از این عوارض جلوگیری کند و مسیر درمان را بسیار آسان‌تر نماید.
از آنجا که علائم اولیه‌ی دیابت در کودکان ممکن است با خستگی، استرس یا تغییرات طبیعی رشد اشتباه گرفته شود، آگاهی والدین و انجام تست‌های پیشگیرانه اهمیت زیادی دارد. بررسی دوره‌ای قند خون در کودکان پرخطر یا دارای علائم مشکوک، نه‌تنها به تشخیص سریع بیماری کمک می‌کند، بلکه فرصتی برای کنترل آن قبل از بروز مشکلات جدی فراهم می‌سازد. مراقبت از سلامت متابولیک در دوران کودکی، سرمایه‌ای برای سلامت جسمی و روانی در سال‌های آینده است.
چرا بررسی قند خون در کودکان اهمیت دارد؟
دیابت فقط مخصوص بزرگسالان نیست. در سال‌های اخیر، موارد ابتلا به دیابت نوع ۱ و حتی نوع ۲ در کودکان به‌طور قابل توجهی افزایش یافته است. تشخیص زودهنگام این بیماری می‌تواند از بروز مشکلات جدی مانند بی‌آبی شدید، کاهش وزن، یا حتی کمای دیابتی جلوگیری کند. به همین دلیل آگاهی والدین از علائم هشداردهنده و زمان مناسب انجام آزمایش قند خون، نقش حیاتی دارد.
چه زمانی باید برای کودک آزمایش قند خون انجام داد؟
در حالت عادی، کودکان سالم و بدون علامت نیازی به چک قند خون ندارند.
اما اگر کودک دچار یکی از علائم زیر باشد، انجام آزمایش ضروری است:
- تشنگی بیش از حد و نوشیدن آب زیاد
- ادرار مکرر، به‌ویژه بیدار شدن‌های شبانه برای دستشویی
- کاهش وزن ناگهانی با وجود اشتهای طبیعی
- خستگی، بی‌حالی یا خواب‌آلودگی زیاد
- تاری دید یا سردردهای مکرر
- عفونت‌های پوستی یا قارچی مکرر
- بوی غیرعادی از دهان (مشابه بوی میوه‌ی گندیده یا استون)
وجود چند علامت از موارد بالا می‌تواند نشانه‌ی افزایش قند خون یا آغاز دیابت باشد و باید به پزشک مراجعه شود.
کودکانی که بدون علائم هم باید چک شوند
برخی از کودکان حتی بدون علائم ظاهری، در گروه پرخطر قرار دارند و بهتر است به‌صورت دوره‌ای (هر ۲ تا ۳ سال) آزمایش قند خون بدهند. این گروه شامل موارد زیر است:
- کودکان دارای اضافه وزن یا چاقی
- داشتن سابقه خانوادگی دیابت نوع ۲ (در والدین یا خواهر و برادر)
- دیابت بارداری مادر در دوران حاملگی کودک
- سابقه تولد با وزن غیرطبیعی (کمتر از ۲.۵ یا بیشتر از ۴ کیلوگرم)
- داشتن فشار خون یا چربی خون بالا
- دختران مبتلا به سندرم تخمدان پلی‌کیستیک (PCOS)
انواع آزمایش‌های قند خون در کودکان
| نوع آزمایش | هدف | شرایط انجام | مقدار نرمال |
|---|---|---|---|
| قند خون ناشتا (FBS) | غربالگری اولیه | ۸–۱۲ ساعت ناشتایی | کمتر از 100 mg/dL |
| تست تحمل گلوکز (OGTT) | بررسی دقیق‌تر | ۲ ساعت پس از نوشیدن محلول گلوکز | کمتر از 140 mg/dL |
| HbA1c (هموگلوبین گلیکوزیله) | میانگین قند ۳ ماه اخیر | بدون نیاز به ناشتایی | کمتر از 5.7% |
چرا تشخیص زودهنگام اهمیت دارد؟
اگر دیابت در مراحل اولیه شناسایی شود، کنترل قند خون بسیار آسان‌تر خواهد بود و از آسیب به کلیه، چشم، اعصاب و قلب در آینده جلوگیری می‌شود.
در بسیاری از کودکان، تغییر سبک زندگی (رژیم غذایی سالم، فعالیت بدنی منظم و خواب کافی) می‌تواند مانع از پیشرفت بیماری شود.
توصیه نهایی برای والدین
هرگز علائم ساده‌ای مانند تشنگی زیاد یا خستگی کودک را بی‌اهمیت ندانید.
اگر در خانواده سابقه دیابت وجود دارد، یا کودک اضافه وزن دارد، بهتر است سالی یک‌بار قند خونش چک شود — حتی اگر علامتی ندارد.
تشخیص زودهنگام، کلید پیشگیری از عوارض آینده است.
