خونریزی جنینی-مادری (Fetal-Maternal Hemorrhage، FMH) حالتی است که در آن خون جنین به جریان خون مادر وارد میشود. این پدیده می‌تواند در هر مرحله‌ای از بارداری رخ دهد، اما اغلب در طول زایمان یا بلافاصله پس از آن مشاهده میشود. FMH معمولاً به مقادیر کم خون جنینی محدود میشود و اغلب بدون علامت است، اما در موارد خاص با توجه به شرایط می‌تواند شدید باشد و خطراتی برای هر دو جنین و مادر ایجاد کند. لذا در این موارد لازم است به درستی تشخیص داده شده و نسبت به آن درمان مناسبی انجام شود.
انواع روش های تشخیص FMH
تشخیص خونریزی جنینی-مادری (FMH) می‌تواند از طریق چندین روش مختلف انجام شود، که هر یک دقت و حساسیت‌های متفاوتی دارند.
1. تست کلایهاور-Betke (Kleihauer-Betke Test)
- مکانیسم: این آزمایش بر اساس رنگ‌آمیزی خاصی است که گلبول‌های قرمز جنینی (که حاوی هموگلوبین جنینی هستند) را در برابر گلبول‌های قرمز بالغ متمایز می‌کند.
- دقت: این تست نسبتاً کم‌هزینه است اما دقت آن کمتر از روش‌های پیشرفته‌تر مانند فلوسایتومتری است. حساسیت تست کلایهار-Betke برای شناسایی خونریزی‌های بزرگتر FMH مناسب است، اما ممکن است در تشخیص خونریزی‌های کوچکتر دقیق نباشد.
2. فلوسایتومتری
- مکانیسم: این روش از فلوسایتومتری برای شناسایی و شمارش سلول‌های حاوی هموگلوبین جنینی (HbF) استفاده می‌کند.
- دقت: فلوسایتومتری دقت و حساسیت بسیار بالایی دارد و می‌تواند حتی مقادیر بسیار کمی از خون جنینی در گردش خون مادر را شناسایی کند. این روش بهترین گزینه برای تشخیص دقیق FMH است.
3. تست انعقاد خون مادر (Rosette Test)
- مکانیسم: این تست برای شناسایی گلبول‌های قرمز جنینی Rh مثبت در خون مادران Rh منفی استفاده میشود.
- دقت: تست روزت می‌تواند به تشخیص وجود گلبول‌های قرمز جنینی Rh مثبت در خون مادر کمک کند، اما دقت کمتری نسبت به فلوسایتومتری دارد و عمدتاً برای تعیین نیاز به تزریق ایمونوگلوبولین Rh استفاده میشود.
4. تست‌های مولکولی (PCR)
- مکانیسم: این تست‌ها از روش‌های مولکولی مانند واکنش زنجیره‌ای پلیمراز (PCR) برای شناسایی DNA جنینی در خون مادر استفاده می‌کنند.
- دقت: تست‌های مولکولی می‌توانند بسیار دقیق باشند و حتی مقادیر بسیار کمی از خون جنینی را شناسایی کنند. این روش‌ها معمولاً برای تحقیقات و کاربردهای خاص استفاده می‌شوند و ممکن است به طور گسترده در دسترس نباشند.
استفاده از فلوسایتومتری برای تشخیص FMH
تشخیص خونریزی جنینی-مادری (FMH) با استفاده از فلوسایتومتری یک روش پیشرفته و دقیق برای شناسایی و اندازه‌گیری خون جنینی که وارد جریان خون مادر شده است، می‌باشد. این روش به ویژه در مواردی که نگرانی‌هایی در مورد عواقب منفی احتمالی FMH برای هر دو جنین و مادر وجود دارد، کاربرد دارد.
چگونگی کار فلوسایتومتری برای تشخیص FMH
- نمونه‌برداری خون: ابتدا یک نمونه خون از مادر گرفته میشود.
- رنگ‌آمیزی سلول‌ها: در فلوسایتومتری، سلول‌های خونی با استفاده از آنتی‌بادی‌های خاصی که به مارکرهای سطحی مشخص متصل می‌شوند، رنگ‌آمیزی می‌شوند. برای FMH، از آنتی‌بادی‌هایی استفاده میشود که به هموگلوبین جنینی (HbF) متصل می‌شوند. HbF به طور معمول فقط در گلبول‌های قرمز جنینی یافت میشود.
- تجزیه و تحلیل فلوسایتومتری: نمونه خون سپس از طریق فلوسایتومتر عبور می‌کند، که یک دستگاه تجزیه و تحلیل سلولی است. این دستگاه با استفاده از نور لیزر و سیستم‌های تشخیصی پیشرفته، سلول‌های رنگ‌آمیزی شده را بر اساس ویژگی‌هایی مانند اندازه، شکل، و خصوصیات فلورسنت تجزیه و تحلیل می‌کند.
- شناسایی سلول‌های حاوی HbF: فلوسایتومتر سلول‌هایی که با آنتی‌بادی‌های متصل به HbF رنگ‌آمیزی شده‌اند را شناسایی می‌کند. این سلول‌ها نشان‌دهنده حضور گلبول‌های قرمز جنینی در جریان خون مادر هستند.
- اندازه‌گیری میزان FMH: با تجزیه و تحلیل داده‌ها، می‌توان میزان خون جنینی که وارد جریان خون مادر شده است را تعیین کرد.
مزایای فلوسایتومتری برای تشخیص FMH
- حساسیت بالا: فلوسایتومتری به دلیل حساسیت بالای خود قادر است حتی کمترین میزان خونریزی جنینی-مادری را شناسایی کند.
- دقت بالا: این روش توانایی دارد تا با دقت بالا سلول‌های حاوی HbF را از سایر سلول‌ها تفکیک کند.
- سرعت نتایج: فلوسایتومتری می‌تواند نتایج را در مدت زمان نسبتاً کوتاهی ارائه دهد.
کاربرد کلینیکی
این آزمایش برای تشخیص FMH به منظور پیشگیری از عوارض ناشی از این وضعیت، مانند آلوایمنیسازی Rh در مادران Rh منفی، بسیار حیاتی است. تشخیص به موقع و دقیق FMH می‌تواند به تعیین نیاز به درمان‌های پیشگیرانه مانند تزریق ایمونوگلوبولین Rh کمک کند.
فلوسایتومتری به دلیل دقت و حساسیت بسیار بالا بهترین روش برای تشخیص FMH است. اگرچه هزینه این تست بالاتر از تست های معمولی است اما با توجه به دقت بالاتر این تست برای تشخیص موارد خاص FMH ، در صورتی که این بیماری در شرایط ویژه ای رخ داده است، استفاده از این تست به جای سایر تست ها توصیه میشود. تشخیص ضرورت انجام فلوسایتومتری FMH توسط پزشک شما انجام میشود.
