تست تشخیص مولکولی هپاتیت B یکی از روش‌های پیشرفته برای تشخیص این بیماری است. هپاتیت B یک عفونت ویروسی است که بر کبد تأثیر می‌گذارد و می‌تواند منجر به بیماری مزمن کبدی، سیروز یا حتی سرطان کبد شود. برای جلوگیری از پیشرفت بیماری و انتقال ویروس به دیگران، تشخیص زودهنگام ضروری است. در آزمایشگاه تشخیص پزشکی و تخصصی چکاپ تست هپاتیت به دو روش سرولوژیک و مولکولی قابل انجام است.
- تست‌های سرولوژیکی (Serological tests): این تست‌ها برای شناسایی آنتی‌بادی‌ها و آنتی‌ژن‌های مرتبط با ویروس هپاتیت B در خون استفاده می‌شوند. آنتی‌ژن سطحی هپاتیت B (HBsAg) اولین نشانه قابل تشخیص عفونت است و می‌تواند قبل از ظهور علائم بالینی شناسایی شود.
- تست تشخیص مولکولی (Molecular diagnostic tests): این تست‌ها برای شناسایی مستقیم ماده ژنتیکی ویروس (DNA) در خون به کار می‌روند. روش‌های مختلفی مانند PCR (واکنش زنجیره‌ای پلیمراز) وجود دارد که بسیار حساس و دقیق هستند و میتوانند حتی مقادیر بسیار کمی از ویروس را تشخیص دهند. این روش برای تشخیص عفونت‌های اولیه، پایش بار ویروسی و ارزیابی پاسخ به درمان استفاده می‌شود.
البته برخی روش های بیوشیمیایی نیز میتوانند نشانه های بروز عفونت های هپاتیت را برای ما آشکار کنند اما این تست ها جزء تست های تشخیص هپاتیت محسوب نمیشوند.
تست مولکولی هپاتیت B:
تست‌های تشخیص مولکولی هپاتیت B، به‌خصوص با استفاده از واکنش زنجیره‌ای پلیمراز (PCR)، ابزارهای قدرتمندی برای شناسایی مستقیم DNA ویروس هپاتیت B در خون فرد می‌باشند. این روش‌ها به‌دلیل حساسیت و دقت بالایی که دارند، امکان تشخیص عفونت را حتی در مراحل اولیه یا با بار ویروسی پایین فراهم می‌آورند، جایی که تست‌های سرولوژیکی ممکن است نتوانند ویروس را شناسایی کنند.
مزایای تست مولکولی هپاتیت B
- حساسیت بالا و دقت: قادر به تشخیص مقادیر بسیار کمی از DNA ویروسی در نمونه‌های خون است، که این امر پایش و ارزیابی بار ویروسی و تعیین میزان فعالیت بیماری را ممکن می‌سازد.
- پایش بار ویروسی: ارزیابی بار ویروسی به پزشکان کمک می‌کند تا اثربخشی درمان‌های ضد ویروسی را ارزیابی و در صورت نیاز، تغییراتی در رژیم درمانی ایجاد کنند.
- تشخیص زودهنگام: امکان تشخیص عفونت فعال در مراحل اولیه، حتی قبل از ظاهر شدن علائم بیماری یا آنتی‌بادی‌های مرتبط با ویروس.
چگونگی انجام تست
تست مولکولی هپاتیت B از نمونه خون فرد انجام می‌شود. پس از جمع‌آوری نمونه، DNA ویروسی از سایر اجزای نمونه جدا و تکثیر می‌شود تا به میزانی برسد که قابل شناسایی باشد. این فرآیند از طریق PCR انجام می‌شود که امکان دقیق‌ترین و حساس‌ترین تشخیص را فراهم می‌آورد.
اهمیت تست در درمان
- تعیین ژنوتیپ ویروس: این اطلاعات میتوانند در انتخاب بهترین روش درمانی موثر باشند، زیرا برخی از ژنوتیپ‌ها به درمان‌های خاصی بهتر پاسخ می‌دهند.
- تصمیم‌گیری برای شروع درمان: بر اساس بار ویروسی و فعالیت بیماری، تصمیم‌گیری برای شروع درمان انجام می‌شود.
- پایش پاسخ به درمان: تست مولکولی امکان پایش تغییرات بار ویروسی را در طول زمان فراهم می‌آورد، که این موضوع برای ارزیابی اثربخشی درمان ضروری است.
تست تشخیص مولکولی هپاتیت B نقش کلیدی در مدیریت و درمان بیماران مبتلا به هپاتیت B ایفا می‌کند، به‌ویژه در ارزیابی بار ویروسی، تعیین فعالیت بیماری و پایش پاسخ به درمان.
روش تشخیص مولکولی هپاتیت B
ویروس هپاتیت B، که به اختصار HBV نامیده می‌شود، یک ویروس DNA نیمه دو رشته‌ای متعلق به جنس Orthohepadnavirus و عضو خانواده ویروس‌های Hepadnaviridae است. این ویروس عامل بیماری عفونی هپاتیت B است که بر کبد تأثیر گذاشته و می‌تواند منجر به عفونت حاد یا مزمن شود.
تست‌های تشخیصی مولکولی برای هپاتیت B، که بر اساس اسیدهای نوکلئیک و با استفاده از واکنش زنجیره‌ای پلیمراز (PCR) انجام می‌شوند، دارای حساسیت و اختصاصیت بالایی برای شناسایی ویروس هپاتیت B در نمونه‌های خون هستند. پیش از انجام واکنش PCR، هم آنتی‌ژن HBV و هم آنتی‌بادی‌های مربوط به آن میتوانند با استفاده از روش الایزا شناسایی شوند. در مواجهه با نتایج مثبت یا منفی کاذب احتمالی، انجام آزمایش کمی PCR اجتناب‌ناپذیر است؛ زیرا دقت تشخیصی، مقاومت دارویی و شدت بیماری به تخمین دقیق و مؤثر میزان بار ویروسی در خون بستگی دارد. روش Real-Time PCR ساده‌ترین روش برای برآورد غلظت DNA و RNA جداشده بر اساس یک منحنی استاندارد با کنترل استاندارد خارجی است، که تعیین کمی DNA مخصوص HBV در نمونه را امکان‌پذیر می‌کند. بر این اساس، یک نمونه خالی (در اینجا توالی حفظ‌شده ژنوم HBV) بر اساس منحنی استاندارد DNA همولوگ با غلظت‌های مختلف (در اینجا HBV تقویت‌شده) تخمین زده می‌شود. اصلی‌ترین مزیت کیت ارائه‌شده، پوشش طیف وسیعی از غلظت‌ها است، به طوری که HBV با غلظت بالا بدون نیاز به شستشو قابل ارزیابی است. روش تشخیصی مولکولی HBV می‌تواند ویروس HBV را به طور خاص شناسایی کرده و انواع مختلف ویروس‌های هپاتیت را به طور مؤثر تشخیص دهد. تشخیص مولکولی کمی HBV بر پایه فناوری Real-Time PCR است که از PCR برای تقویت توالی‌های هدف مخصوص HBV و پروب‌های هدف‌دار با برچسب فلورسنت برای تقویت DNA استفاده می‌کند.