هورمون DHEAS که مخفف Dehydroepiandrosterone Sulfate است، یکی از آندروژن‌های ضعیف محسوب می‌شود که عمدتاً توسط غدد فوق‌کلیوی (آدرنال) ترشح می‌گردد. مقدار کمی از این هورمون در تخمدان‌ها و بیضه‌ها نیز ساخته می‌شود. DHEAS در واقع شکل سولفاته‌شده‌ی هورمون DHEA است. این تبدیل باعث می‌شود DHEAS در خون پایدارتر باشد و نیمه‌عمر طولانی‌تری داشته باشد، به همین دلیل معمولاً برای سنجش وضعیت تولید آندروژن‌ها در بدن اندازه‌گیری می‌شود.
نقش DHEAS در بدن
DHEAS به خودی خود فعالیت آندروژنی قوی ندارد، اما به عنوان پیش‌ساز هورمون‌های جنسی عمل می‌کند. این هورمون در بافت‌های مختلف بدن به استروژن‌ها و آندروژن‌های قوی‌تری مانند تستوسترون تبدیل می‌شود. به همین دلیل DHEAS نقش مهمی در تعادل هورمونی، رشد صفات جنسی ثانویه و عملکرد باروری ایفا می‌کند.
سطح DHEAS در طول زندگی تغییر می‌کند. در کودکی مقدار آن بسیار پایین است و با شروع بلوغ افزایش می‌یابد. در سنین ۲۰ تا ۳۰ سالگی به حداکثر می‌رسد و سپس به تدریج با افزایش سن کاهش پیدا می‌کند.
اهمیت آزمایش DHEAS
آزمایش DHEAS معمولاً برای بررسی سطح تولید آندروژن‌ها و تشخیص اختلالات غدد فوق‌کلیوی یا تخمدان‌ها انجام می‌شود. این آزمایش به ویژه در شرایط زیر کاربرد دارد:
- بررسی علت افزایش موی زائد (هیرسوتیسم) در زنان
- بررسی آکنه شدید و مقاوم به درمان
- تشخیص اختلالات غدد فوق‌کلیوی مانند هیپرپلازی مادرزادی آدرنال (CAH) یا تومورهای آدرنال
- کمک به تشخیص سندرم تخمدان پلی‌کیستیک (PCOS)
- ارزیابی بلوغ زودرس در کودکان
- بررسی ناباروری یا بی‌نظمی‌های قاعدگی در زنان
ارتباط DHEAS با سایر هورمون‌ها
تفسیر آزمایش DHEAS معمولاً به همراه سایر هورمون‌ها مانند تستوسترون، اندروستندیون، LH، FSH و پرولاکتین انجام می‌شود. این مقایسه به پزشک کمک می‌کند تا منبع اصلی افزایش آندروژن (تخمدان یا غده فوق‌کلیوی) مشخص شود. برای مثال اگر سطح DHEAS به طور قابل توجهی بالا باشد، بیشتر به نفع منشاء آدرنال است تا تخمدان.
جمع‌بندی
DHEAS یکی از هورمون‌های آندروژنی ضعیف است که به عنوان پیش‌ساز هورمون‌های جنسی مهم‌تر عمل می‌کند. سطح آن در خون می‌تواند بازتابی از فعالیت غدد فوق‌کلیوی و تا حدودی تخمدان‌ها و بیضه‌ها باشد. اندازه‌گیری DHEAS در بررسی علل هیرسوتیسم، آکنه، ناباروری و اختلالات قاعدگی نقش کلیدی دارد و در کنار سایر آزمایش‌های هورمونی تصویری جامع از وضعیت هورمونی فرد ارائه می‌دهد.
