رسیدگی به سلامت کودکان، یکی از مهم‌ترین وظایف والدین است. برخلاف بزرگسالان، بسیاری از مشکلات جسمی و متابولیکی در کودکان ممکن است بدون علامت باشد و فقط از طریق آزمایش‌های دوره‌ای شناسایی شود.
اما سوال اینجاست:
چکاپ کامل برای کودکان شامل چه آزمایش‌هایی می‌شود؟
همان‌طور که در بزرگسالان “کامل بودن” چکاپ بستگی به شرایط فردی دارد، در کودکان نیز نوع و گستردگی آزمایش‌ها بر اساس سن، وضعیت رشد، سابقه خانوادگی، نوع تغذیه (مثلاً شیر مادر یا شیر خشک)، و حتی علائم ظاهری مشخص می‌شود.
در ادامه، چکاپ آزمایشگاهی کودکان را در سه سطح دسته‌بندی کرده‌ایم:
🔹 سطح ۱: چکاپ پایه (برای تمام کودکان سالم در سنین رشد)
این سطح برای ارزیابی کلی وضعیت سلامت عمومی، تغذیه و رشد کودک پیشنهاد می‌شود و معمولاً از سن ۶ ماهگی به بعد کاربرد دارد:
- CBC (شمارش سلول‌های خونی – بررسی کم‌خونی یا عفونت)
- Ferritin, Iron, TIBC (وضعیت ذخایر آهن و احتمال کم‌خونی فقر آهن)
- Vitamin D (ارزیابی سطح ویتامین دی، به‌ویژه در کودکانی با نور آفتاب کم)
- Calcium, Phosphorus, ALP (بررسی سلامت استخوان‌ها و متابولیسم استخوان)
- Urinalysis (آزمایش کامل ادرار – برای شناسایی عفونت یا اختلال کلیه)
- Stool Exam (آزمایش مدفوع برای بررسی انگل یا اختلال گوارشی)
🔹 سطح ۲: چکاپ تکمیلی (در صورت علائم یا نیاز بالینی)
اگر کودک دارای علائمی مانند ضعف، خستگی، بی‌اشتهایی، رشد ناکافی، یا سابقه خانوادگی بیماری خاص باشد، آزمایش‌های زیر نیز توصیه می‌شود:
- TSH, Free T4 (بررسی عملکرد تیروئید)
- ESR یا CRP (بررسی وجود التهاب یا عفونت مزمن)
- Zinc & Magnesium (ارزیابی ریزمغذی‌های ضروری برای رشد و ایمنی)
- B12, Folate (در موارد مشکوک به کم‌خونی‌های تغذیه‌ای)
- IgE یا پنل آلرژی (در صورت حساسیت‌های مکرر)
- Blood Sugar (FBS) (بررسی احتمال دیابت در کودکان با اضافه‌وزن یا سابقه خانوادگی)
🔹 سطح ۳: چکاپ تخصصی (برای شرایط خاص یا مزمن)
در مواردی که کودک مبتلا به بیماری مزمن، سوءتغذیه، مشکلات رشد یا علائم گوارشی، یا سابقه خانوادگی بیماری‌های متابولیک باشد، چکاپ تخصصی‌تری پیشنهاد می‌شود:
- Celiac Panel (ضد tTG IgA و IgG) (غربالگری بیماری سلیاک در کودکان با مشکلات گوارشی)
- Liver Function Tests (SGPT, SGOT, ALP)
- Kidney Function Tests (Urea, Creatinine, Electrolytes)
- Cortisol یا ACTH (برای بررسی مشکلات هورمونی)
- Lipid Profile (در کودکانی با چاقی یا سابقه خانوادگی بیماری قلبی)
- Growth Hormone یا IGF-1 (در صورت اختلال رشد طولی)
- Panel ژنتیکی یا متابولیک (در موارد ارجاعی توسط پزشک متخصص)
🔸 نکات مهم:
- در نوزادان و کودکان زیر ۲ سال، بیشتر تمرکز روی آهن، ویتامین D، کلسیم، رشد استخوان و بررسی کم‌خونی است.
- کودکانی که از شیر مادر تغذیه می‌کنند یا رژیم غذایی محدودی دارند، ممکن است نیاز به بررسی ویتامین‌ها و املاح بیشتری داشته باشند.
- انجام چکاپ به‌معنای تشخیص قطعی بیماری نیست، بلکه یک روش پیشگیری و پایش سلامت است.
