پانسیتوپنی (Pancytopenia) یک وضعیت پزشکی است که در آن تعداد هر سه نوع اصلی سلول‌های خونی شامل گلبول‌های قرمز، گلبول‌های سفید، و پلاکت‌ها به طور غیرطبیعی کاهش می‌یابد. این وضعیت نشان‌دهنده مشکل جدی در عملکرد مغز استخوان است، جایی که این سلول‌ها تولید می‌شوند.
علل پانسیتوپنی
پانسیتوپنی می‌تواند ناشی از علل مختلفی باشد، از جمله:
- اختلالات مغز استخوان:
- کم‌خونی آپلاستیک: که در آن مغز استخوان به طور کامل یا تقریباً کامل عملکرد خود را از دست می‌دهد.
- میلودیسپلازی: که شامل گروهی از اختلالات است که باعث تولید ناقص و غیرطبیعی سلول‌های خونی در مغز استخوان می‌شود.
- سرطان‌ها: مانند لوسمی و لنفوم، که می‌توانند مغز استخوان را درگیر کنند و تولید سلول‌های خونی را مختل کنند.
- عوامل سمی:
- داروهای شیمی‌درمانی: که می‌توانند مغز استخوان را سرکوب کنند.
- پرتودرمانی: به ویژه اگر مغز استخوان را تحت تأثیر قرار دهد.
- سموم شیمیایی: مانند بنزن و برخی مواد شیمیایی صنعتی.
- عفونت‌ها:
- عفونت‌های ویروسی شدید: مانند HIV، ویروس اپشتین بار، یا هپاتیت.
- سپسیس: که می‌تواند باعث سرکوب شدید مغز استخوان شود.
- بیماری‌های خودایمنی:
- لوپوس اریتماتوز سیستمیک (SLE): که در آن سیستم ایمنی به مغز استخوان حمله می‌کند.
علائم پانسیتوپنی
علائم پانسیتوپنی بستگی به کاهش هر یک از انواع سلول‌های خونی دارد و می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- خستگی و ضعف (به دلیل کم‌خونی)
- عفونت‌های مکرر و تب (به دلیل کاهش گلبول‌های سفید)
- خونریزی‌های غیرطبیعی مانند خونریزی از لثه‌ها، بینی یا کبودی‌های سریع (به دلیل کاهش پلاکت‌ها)
تشخیص
تشخیص پانسیتوپنی معمولاً از طریق آزمایش کامل خون (CBC) انجام می‌شود که کاهش هر سه نوع سلول خونی را نشان می‌دهد. همچنین، بیوپسی مغز استخوان برای بررسی علت زمینه‌ای، مانند کم‌خونی آپلاستیک یا سرطان‌های مغز استخوان، انجام می‌شود.
درمان
درمان پانسیتوپنی به علت زمینه‌ای آن بستگی دارد و ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- درمان علت اصلی: مانند درمان سرطان یا عفونت.
- انتقال خون: برای افزایش تعداد گلبول‌های قرمز و پلاکت‌ها.
- داروهای سرکوب‌کننده ایمنی: در مواردی که بیماری خودایمنی علت پانسیتوپنی باشد.
- پیوند مغز استخوان یا سلول‌های بنیادی: در موارد شدید یا زمانی که مغز استخوان آسیب جدی دیده است.
پانسیتوپنی یک وضعیت جدی است که نیاز به بررسی و درمان فوری دارد تا از عوارض خطرناک مانند عفونت‌های شدید یا خونریزی جلوگیری شود.
