ناباروری یکی از دغدغههای مهم زوجهاست و طبق آمار جهانی حدود ۱۰ تا ۱۵ درصد زنان در سن باروری با مشکلاتی در بارداری مواجه میشوند. بررسی علل ناباروری نیازمند یک فرایند جامع است که شامل معاینه بالینی، تصویربرداری و بهویژه آزمایشهای خون میشود. در آزمایشگاههای تشخیصی، مجموعهای از تستها وجود دارد که میتواند وضعیت هورمونی و متابولیک زن را بررسی کرده و دلایل احتمالی ناباروری را شناسایی کند.
در این مقاله به بررسی مهمترین آزمایشهای خون در چکاپ ناباروری زنان و نقش هرکدام در تشخیص میپردازیم.
۱. آزمایش هورمونهای جنسی و تخمدانی
هورمون FSH (Follicle Stimulating Hormone)
- زمان انجام: روزهای ۲ تا ۴ سیکل قاعدگی
- اهمیت: سطح FSH نشاندهنده ذخیره تخمدانی و توانایی تخمکگذاری است. افزایش غیرطبیعی آن میتواند علامتی از کاهش ذخیره تخمدانی یا یائسگی زودرس باشد.
هورمون LH (Luteinizing Hormone)
- نقش: در تحریک تخمکگذاری و عملکرد طبیعی سیکل قاعدگی حیاتی است.
- اختلال در سطح LH میتواند به سندرم تخمدان پلیکیستیک (PCOS) یا اختلال در تخمکگذاری اشاره کند.
هورمون AMH (Anti-Müllerian Hormone)
- یکی از مهمترین مارکرها برای ارزیابی ذخیره تخمدانی.
- AMH مستقل از روز سیکل قاعدگی است و عدد پایین آن نشانه کاهش شدید ذخیره تخمدان است.
استرادیول (E2)
- بررسی سلامت فولیکولهای در حال رشد.
- سطح بالای غیرطبیعی در کنار FSH پایین ممکن است نشاندهنده اختلالات هورمونی باشد.
۲. آزمایش پرولاکتین (Prolactin)
- پرولاکتین هورمونی است که از غده هیپوفیز ترشح میشود.
- افزایش آن (هایپرپرولاکتینمی) باعث اختلال در تخمکگذاری، قطع قاعدگی و ناباروری میشود.
- گاهی پرولاکتین بالا ناشی از تومور هیپوفیز (پرولاکتینوما) است.
۳. بررسی هورمونهای تیروئید
- TSH، Free T4، Free T3
- اختلالات تیروئید (کمکاری یا پرکاری) میتوانند چرخه قاعدگی را مختل کرده و تخمکگذاری را متوقف کنند.
- حتی مقادیر مرزی کمکاری تیروئید میتواند روی باروری تأثیر بگذارد و نیاز به بررسی دقیق دارد.
۴. تستهای آندروژنها
- تستوسترون، DHEA-S، آندروستندیون
- افزایش این هورمونها در زنان میتواند نشانه PCOS باشد.
- PCOS یکی از شایعترین علل ناباروری زنان است که با اختلال در تخمکگذاری همراه است.
۵. آزمایش پروژسترون
- اندازهگیری پروژسترون در روز ۲۱ سیکل قاعدگی (یا ۷ روز بعد از تخمکگذاری).
- سطح کافی پروژسترون نشانه تخمکگذاری موفق است.
- سطح پایین آن میتواند به نارسایی فاز لوتئال و مشکلات لانهگزینی جنین منجر شود.
۶. آزمایشات متابولیک و سیستمیک
برخی بیماریهای متابولیک و سیستمیک نیز در ناباروری نقش دارند و در چکاپ ناباروری زنان باید بررسی شوند:
- قند خون ناشتا و HbA1c → دیابت کنترلنشده بر باروری تأثیر میگذارد.
- چربی خون (کلسترول و تریگلیسرید) → اختلالات متابولیک با PCOS و ناباروری در ارتباط هستند.
- انسولین ناشتا و HOMA-IR → مقاومت به انسولین یکی از عوامل کلیدی ناباروری در PCOS است.
۷. آزمایشهای ژنتیک و ایمنیشناسی (در موارد خاص)
- کاریوتایپ کروموزومی برای بررسی ناهنجاریهای ژنتیکی.
- بررسی آنتیبادیهای ضد تیروئید یا آنتیفسفولیپید که میتوانند مانع لانهگزینی یا حفظ بارداری شوند.
جمعبندی
چکاپ ناباروری زنان یک فرایند چندوجهی است که شامل بررسی بالینی، تصویربرداری و بهویژه آزمایش خون میشود. در آزمایشگاههای تشخیصی، تستهایی مانند FSH، LH، AMH، پرولاکتین، تیروئید، آندروژنها و پروژسترون نقش کلیدی در شناسایی دلایل ناباروری دارند. علاوه بر این، بررسی متابولیک (دیابت و مقاومت به انسولین) و تستهای ایمنی و ژنتیکی نیز در برخی موارد ضروری است.
انجام این آزمایشها به پزشک کمک میکند علت اصلی ناباروری مشخص شود و بهترین روش درمانی (از دارو درمانی تا روشهای کمکباروری مانند IVF) انتخاب گردد.
