هیرسوتیسم به رشد بیش از حد و الگویی مردانه‌ی مو در زنان گفته می‌شود که معمولاً در نواحی صورت، سینه، پشت و شکم ظاهر می‌شود. این وضعیت می‌تواند از نظر ظاهری و روانی برای فرد آزاردهنده باشد و در بسیاری موارد نشانه‌ای از اختلالات هورمونی یا مشکلات در عملکرد غدد درون‌ریز است. به همین دلیل بررسی دقیق و انجام چکاپ آزمایشگاهی برای شناسایی علت اصلی هیرسوتیسم اهمیت فراوان دارد.
علل هیرسوتیسم
مهم‌ترین عامل ایجاد موی زائد در زنان، افزایش سطح هورمون‌های آندروژنی (هورمون‌های مردانه مانند تستوسترون) است. این افزایش می‌تواند به دلیل شرایط زیر رخ دهد:
- سندرم تخمدان پلی‌کیستیک (PCOS) به عنوان شایع‌ترین علت
- افزایش هورمون‌های آدرنال مانند DHEAS در بیماری‌هایی مثل هیپرپلازی مادرزادی آدرنال (CAH) یا تومورهای آدرنال
- مقاومت محیطی به انسولین و چاقی
- تومورهای تخمدان یا آدرنال که ترشح آندروژن دارند
- مصرف برخی داروها با اثرات آندروژنی
چکاپ آزمایشگاهی هیرسوتیسم
برای یافتن علت اصلی افزایش موی زائد در زنان، پزشک مجموعه‌ای از آزمایش‌های هورمونی را درخواست می‌کند. مهم‌ترین تست‌ها شامل موارد زیر است:
تستوسترون کل و آزاد: افزایش سطح آن به‌ویژه تستوسترون آزاد می‌تواند نشانه اختلال در تخمدان یا غدد فوق‌کلیوی باشد.
DHEAS (دی‌هیدرو اپی‌آندروسترون سولفات): سطح بالای این هورمون بیشتر به نفع منشأ آدرنال است.
آندروستندیون: یکی از پیش‌سازهای تستوسترون که در ارزیابی آندروژن‌ها بررسی می‌شود.
LH و FSH: بررسی نسبت این دو هورمون در تشخیص PCOS کمک‌کننده است.
پرولاکتین: بالا بودن آن می‌تواند باعث بی‌نظمی قاعدگی و علائم همراه شود.
هورمون‌های تیروئید (TSH و Free T4): اختلالات تیروئیدی می‌توانند به‌طور غیرمستقیم بر چرخه قاعدگی و رشد مو تأثیر بگذارند.
17-هیدروکسی‌پروژسترون: برای بررسی هیپرپلازی مادرزادی آدرنال درخواست می‌شود.
سایر بررسی‌ها
علاوه بر آزمایش خون، پزشک ممکن است سونوگرافی تخمدان‌ها را برای بررسی وجود کیست‌های تخمدانی در PCOS درخواست کند. در موارد مشکوک به تومورهای آدرنال یا تخمدان، تصویربرداری‌های تکمیلی مانند CT اسکن یا MRI نیز انجام می‌شود.
اهمیت چکاپ هیرسوتیسم
چکاپ هیرسوتیسم فقط به منظور زیبایی نیست، بلکه ابزاری حیاتی برای شناسایی بیماری‌های پنهان و جدی مانند سندرم تخمدان پلی‌کیستیک، تومورهای هورمون‌ساز یا اختلالات غده آدرنال است. تشخیص به‌موقع این اختلالات نه تنها به کاهش علائم کمک می‌کند بلکه از بروز عوارض طولانی‌مدت مانند ناباروری، دیابت و بیماری‌های قلبی-عروقی نیز پیشگیری می‌نماید.
جمع‌بندی
هیرسوتیسم یکی از نشانه‌های بارز اختلالات هورمونی در زنان است که نباید آن را صرفاً یک مشکل زیبایی دانست. انجام چکاپ کامل شامل آزمایش‌های هورمونی و تصویربرداری در صورت نیاز، کلید تشخیص علت اصلی این عارضه است. درمان مناسب تنها زمانی امکان‌پذیر است که منشأ اصلی افزایش آندروژن‌ها مشخص شود. بنابراین هر زن با مشکل موی زائد بهتر است تحت نظر پزشک و با انجام چکاپ تخصصی، مسیر تشخیص و درمان را دنبال کند.
