ناباروری مردان یکی از چالشهای مهم در زندگی زوجهاست و حدود 40 تا 50 درصد موارد ناباروری، به مشکلات مربوط به اسپرم برمیگردد. در این میان، آزواسپرمی و الیگواسپرمی از شایعترین اختلالات کیفی و کمی اسپرم هستند که میتوانند مانع باروری طبیعی شوند. شناخت این شرایط، علتها و روشهای درمانی موجود میتواند به بسیاری از زوجها در مسیر درمان کمک کند.
آزواسپرمی چیست؟
آزواسپرمی به حالتی گفته میشود که در مایع منی مرد، هیچ اسپرمی وجود ندارد. این وضعیت نسبتاً نادر است و در حدود 1 درصد مردان و 10 تا 15 درصد مردان نابارور دیده میشود.
علل آزواسپرمی
- انسدادی: انسداد در مسیر انتقال اسپرم مانند وازدفران یا اپیدیدیم.
- غیرانسدادی: نقص در تولید اسپرم در بیضهها به دلیل مشکلات ژنتیکی، هورمونی یا آسیبهای بیضه.
- عوامل محیطی و دارویی: شیمیدرمانی، پرتودرمانی، عفونتها، مصرف استروئیدها یا داروهای خاص.
الیگواسپرمی چیست؟
الیگواسپرمی به شرایطی گفته میشود که تعداد اسپرمها در مایع منی کمتر از حد طبیعی باشد (کمتر از 15 میلیون اسپرم در هر میلیلیتر). این کاهش میتواند احتمال باروری را کاهش دهد.
علل الیگواسپرمی
- اختلالات هورمونی (کمبود تستوسترون یا اختلال در هورمونهای هیپوفیز)
- مشکلات واریکوسل (گشادشدگی وریدهای بیضه)
- عفونتهای تناسلی یا التهاب بیضه
- سبک زندگی ناسالم (سیگار، الکل، استرس، تغذیه نامناسب)
- عوامل ژنتیکی یا کروموزومی
علائم آزواسپرمی و الیگواسپرمی
اغلب این اختلالات بدون علامت هستند و تنها در بررسیهای ناباروری تشخیص داده میشوند. با این حال ممکن است علائمی مانند:
- کاهش میل جنسی
- اختلال در نعوظ
- درد یا تورم بیضهها
- ترشحات غیرطبیعی مجرای ادراری
روشهای تشخیص
- آزمایش اسپرموگرام (آنالیز مایع منی)
- آزمایشهای هورمونی (FSH، LH، تستوسترون)
- بررسی ژنتیکی (مانند کاریوتایپ و میکرودیلیشن کروموزوم Y)
- سونوگرافی بیضه و دستگاه تناسلی
- بیوپسی بیضه در موارد خاص
درمان آزواسپرمی و الیگواسپرمی
انتخاب روش درمان بسته به علت اصلی بیماری است:
- درمان دارویی: اصلاح اختلالات هورمونی یا درمان عفونتها
- جراحی: برای اصلاح انسداد یا درمان واریکوسل
- روشهای کمکباروری (ART): مانند IVF و ICSI که در آنها از اسپرمهای بهدستآمده از بیضه یا تعداد محدود اسپرم در آزمایشگاه برای لقاح استفاده میشود.
- تغییر سبک زندگی: ترک دخانیات، بهبود رژیم غذایی، کاهش استرس، ورزش منظم و پرهیز از گرمای زیاد بیضهها.
جمعبندی
آزواسپرمی و الیگواسپرمی از مهمترین عوامل ناباروری مردان هستند. تشخیص بهموقع و انتخاب درمان مناسب، میتواند شانس باروری را افزایش دهد. با پیشرفت روشهای کمکباروری، حتی مردانی که فاقد اسپرم در مایع منی خود هستند، میتوانند امیدوار باشند که امکان پدر شدن برایشان وجود دارد.
